Položaj karlice predstavlja izuzetno bitan činilac tokom izvođenja kretnji u svim smerovima. Jasno je da pozicioniranje karlice obezbeđuju mišići koji je okružuju, odnosno pripajaju na karličnoj kosti. S obzirom da se veliki broj mišića upravo tu pripaja, karlica postaje ključni činilac njihove funkcije ili pak disfunkcije. Pored toga karlica predstavlja bazu (donji deo) abdominalne duplje pružajući joj stabilnost sa donje strane. Tako da je adekvatno formiranje intraabdominalnog pritiska nemoguće ukoliko je stabilnost nekog od zidova narušena.
Da li dominacija u snazi jedne mišićne grupe može negativno da utiče na drugu? Šta ako mišići koji se pripajaju na karlici nisu u mogućnosti da neometano da vrše svoju funkciju?
To što se veliki broj mišića pripaja na karlici čini je bitnim faktorom izvođenja ekonomičnog, tehnički pravilnog i bezbednog kretanja. Ali takođe, i tačkom na kojoj se manifestuju signali u disfunkciji upravo tih mišića.
Šta to znači neadekvatna funkcija mišića ili cele mišićne grupe? To može biti:
- nemogućnost generisanja dovoljno sile,
- nemogućnost uspostavljanja dovoljne dužine,
- suvišna aktivnost,
- atrofija,
- promena ugla delovanja…
Kakve su manifestacija na karlici? Menja joj se položaj, odnosno ugao pod kojim je fiziološki pozicionirana u sagitalnoj ravni. Rotacija karlice unapred iznad 65° za žene i 55° za muškarce, naziva se Anterior pelvic tilt – ATP (anglo-saksonski naziv, koji ću i ja koristiti). Ako je rotacija unazad, posredi je Posterior pelvic tilt.
Svakako da najveće mišićne grupe imaju i najveći uticaj na položaj karlice, jer su u mogućnosti da generišu najveću silu. Obzirom da svojim položajem karlica utiče na veliki broj mišićnih grupa, koje deluju sinergijski, logično je da kompletno kretanje zavisi od pozicioniranja iste. Razlozima nastanka i posledicama posterior pelvic tilt se neću baviti u ovom postu. Posterior pelvic tilt se znatno ređe susreće u praksi, što ne znači da posledice takvog stanja nisu manje, a ni lakše za rešavanje.
Razlog za nastanak APT je nedovoljna aktivnost mišića gluteusa (gluteus maximus, medius i minimus). Najčešći uzroci slabe aktivnosti gluteusa su:
- lumbalna lordoza kičmenog stuba,
- kombinacija skraćenog i prenapetog iliopsoasa i
- pronacija stopala.
Lumbalna lordoza je uglavnom posledica disbalansa nastalog u delu tela pozicioniranom iznad ili ispod. Takođe, može nastati kao primarni problem tokom kompenzatornih pokreta kojim se smanjuju bolovi duž kičmenog stuba.
Iliopsoas je mišić (sastoji se od dva mišića – iliacus i psoas) koji se pripaja na bočnim stranama poslednjeg torakalnog i svih pet lumbalnih pršljenova i na gornjem delu butne kosti. Njegova funkcija je flexija kuka iznad 90° i stabilizacija kičmenog stuba (lumbalnog dela) sa bočnih strana. Ako je iliopsoas skraćen i prenapet povlači kičmeni stub ka napred izazivajući lordozu. Ovakvo stanje iliopsoasa se podstiče sedenjem, jer je u sedećem položaju on skraćen i neaktivan.
Pronacija stopala linearno dovodi do promena u funkciji donjih ekstremiteta, a time i položaja karlice. Tačnije pronacijom stopala kosti podkolenice se rotiraju unutra, a zatim i nadkolenica (valgus), ovakav položaj dodatno angažuje abduktore i spoljašnje rotatore kuka, koji su preopterećeni stalnom potrebom stabilizacije kuka i kolena u frontalnoj ravni. Iako su gluteusi svakako najjači abduktori i spoljašnji rotatori kuka, značajno im je umanjena sposobnost produkcije sile. To takođe umanjuje mobilnost kukova i time narušava stabilnost lumbalnog dela kičmenog stuba.
Pomenuo sam da narušen fiziološki položaj karlice onemogućava adekvatno formiranje intraabdominalnog pritiska. Spuštanjem gornjeg zida trbušne duplje koji čini dijafragma povećava se pritisak i time obezbeđuje stabilnost. Zidove trbušne duplje čine:
- gornja strana – dijafragma,
- donja strana – karlica,
- prednja i bočne strane – spoljašnji i unutrašnji obliqusi, transversus abdominis i rectus abdominis,
- zadnja strana – kičmeni stub, erektori spine, multifidi.
Promenom nagiba karlice ujedno se narušava temelj koji poduire duplju. Uspostavljanje intraabdominalnog pritiska je od izuzetnog značaja za transfer sila od kukova na gore i od ramena na dole. Nemogućnošću uspostavljanja ovakvog prenosnog mehanizma, nepovratno se rasipaju sile duž kinetičkog lanca, što značajno umanjuje efikasnost kretanja i trenažne rezultate.
Pored pomenutog uticaja APT na disfunkciju mišića u drugom delu ću se posebno osvrnuti na konkretan uticaj na pojedine mišiće, kako gornjih tako i donjih ekstremiteta.
Bojan
Sva prava zadržana. Nijedan deo ovog teksta se ne može samovoljno umnožavati bilo kakvim putem bez podnesene potvrde i dopusta od strane autora.
